Portugalia – przedsiębiorczość społeczna i odpowiedzialne terytorium. Relacja ze szkolenia Erasmus+
Kiedy w portugalskim Portimão słońce dopiero podnosiło się nad ujściem rzeki Arade, sześcioosobowa ekipa Braniewskiego Instytutu Rozwoju rozpoczynała tygodniową przygodę z przedsiębiorczością społeczną. Kurs „Social Entrepreneurship and Socially Responsible Territory” (17–21 marca 2025 r.) prowadziła organizacja DOTS – Cooperativa de Inovação Social para a Transformação Social, partner i mentor portugalskich inkubatorów społecznych. Od pierwszej sesji było jasne, że nie będzie to klasyczne szkolenie, lecz intensywna podróż po ekosystemie innowacji, w której teoria splata się z praktyką, a lokalne doświadczenia przenikają do polskiego kontekstu.
Portimão jako żywe laboratorium
Pierwszy dzień upłynął na definiowaniu pojęć: czym różni się social enterprise od tradycyjnego NGO, jakie wyzwania i szanse stoją przed podobnymi inicjatywami w Portugalii i Polsce, oraz jak w praktyce buduje się „społecznie odpowiedzialne terytorium”. Prowadzący zaprosili uczestników do swobodnej wymiany przykładów – od polskich spółdzielni socjalnych po portugalskie kooperatywy rolnicze. Ta rozmowa wyznaczyła ton całego kursu: partnerski, pełen ciekawości i gotowości do kwestionowania schematów.
Drugi i trzeci dzień zamieniły się w prawdziwy city safari. Małe grupy odwiedzały kawiarnie działające na zasadach ekonomii współdzielenia, klub żeglarski prowadzony przez osoby z niepełnosprawnościami i pracownię upcyklingu, w której odpady turystycznego miasta dostają drugie życie jako designerskie gadżety. Spacerując między miejscami, kursanci wcielali się w rolę społecznych detektywów: mapowali interesariuszy metodą Stakeholder Grid, analizowali ścieżkę klienta, a wieczorem wracali do siedziby DOTS, by wyniki nanieść na płachtę kanwy Theory of Change.
Casulo Social Incubator – serce innowacji
Kulminacją był całodniowy pobyt w Casulo Social Incubator. W porannym mentoringu uczestnicy obserwowali młodych przedsiębiorców dopracowujących modele finansowania hybrydowego (grant + przychód), po południu sami projektowali prototypy usług z poszanowaniem zasad circular economy. Sprint Design Thinking for Territorial Responsibility zakończył się „galerią pomysłów”: od „zero‑waste tour” dla turystów‑minimalistów po pakiet mentoringowy dla kobiet wracających na rynek pracy.
Równolegle trwał moduł Social Impact Measurement. Zamiast suchych wskaźników, trenerzy poprowadzili grę „piramida efektu”, w której trzeba było odróżnić output od outcome i impact, a następnie powiązać je z celami SDG. Zwieńczeniem dnia była miejska gra „Spot the Impact” – uczestnicy, uzbrojeni w mapy i kody QR, docierali do kolejnych punktów społecznego przedsiębiorstwa, by zebrać przykłady dobrych praktyk i opowiedzieć je w formie trzyminutowego pitchu przed „impact investorami”.
Od refleksji do działania
Piątek upłynął w duchu Future Action Planning. W czasie cichej refleksji każdy wypisał trzy najwartościowsze wnioski, po czym grupa metodą feedforward przerabiała je na konkretne „pierwsze kroki” po powrocie do Braniewa. Pojawiły się plany pilotażowego mikro‑inkubatora dla projektów senioralnych, koncepcja podcastu o śladach społecznym turystyki oraz pomysł warsztatów design thinking z młodzieżą.
Choć każdy z uczestników zanotował inny zestaw kompetencji – od wizualnego zapisu idei (visual recording), przez moderowanie wielokulturowych debat, po szybki audyt wpływu ESG – wspólnym mianownikiem okazała się pewność, że innowacje społeczne zaczynają się od dobrego pytania i otwartej współpracy sektorów.
Dlaczego to ważne dla Braniewa i regionu
Portugalskie doświadczenia dają Braniewskiemu Instytutowi Rozwoju kilka strategicznych narzędzi:
-
świadome planowanie i mierzenie efektu społecznego,
-
sprawdzone formaty mentoringu dla start‑upów obywatelskich,
-
modele partnerstwa NGO–samorząd–biznes przy tworzeniu „odpowiedzialnych terytoriów”.
Pierwsze warsztaty z design thinking dla lokalnych liderów są zaplanowane na czerwiec 2025 r., a wiosną ruszy mini‑seria podcastów o ekonomii dobra wspólnego. Zespół BIR przywozi z Portimão nie tylko notesy pełne pomysłów, lecz także przekonanie, że przedsiębiorczość społeczna może stać się realnym kołem zamachowym rozwoju małych miast – jeśli tylko odważymy się eksperymentować.
Artykuł ten jest częścią działań upowszechniających rezultaty projektu Erasmus+ realizowanego przez Braniewski Instytut Rozwoju.
Źródło i wysokość finansowania: Unia Europejska, 53 522 Euro.
